Wanneer mensen rouwen komen er heel wat vragen – klein en groot, stil of uitgesproken – naar boven. En dat is begrijpelijk, want rouw is allesbehalve rechtlijnig. Er bestaat geen handleiding, geen stopwatch die aangeeft wanneer het 'voorbij' moet zijn.
Toch voelen veel mensen zich onzeker of zelfs schuldig over hoe ze rouwen. Terwijl juist die verscheidenheid aan reacties laat zien: rouwen is normaal – ook als het voor iedereen anders is.
"Mijn man is vijf jaar geleden gestorven. De eerste jaren kon ik nauwelijks lachen. Maar nu betrap ik mezelf erop dat ik soms weer geniet. Is dat wel oké?"
"Na het overlijden van mijn broer droom ik vaak dat hij me iets wil zeggen. Soms word ik wakker met het gevoel dat hij écht even bij me was. Is dat raar?"
"Mijn moeder overleed vorig jaar. Soms denk ik dat ik haar in huis hoor bewegen of iets hoor zeggen. Ben ik gek aan het worden?"
"Toen mijn oma stierf, voelde ik wekenlang niks. Iedereen huilde, ik niet. Pas veel later kwam het verdriet. Heb ik iets fout gedaan?"
Rouw: een natuurlijk, maar grillig proces
Rouwen is een normale reactie op verlies, meestal van een geliefd persoon. Maar het kan ook gaan om verlies van gezondheid, een scheiding, werk of een toekomstbeeld. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is rouw een universele menselijke ervaring die diep kan ingrijpen – emotioneel, fysiek, sociaal én spiritueel.
De meeste mensen gaan op een veerkrachtige manier met verlies om. Dat betekent niet dat je niet huilt of geen pijn voelt, maar wel dat je uiteindelijk het verlies verweeft in je verdere leven – op jouw tempo, met jouw emoties.
Jezelf horen lachen na verdriet: mag dat?
Veel mensen voelen zich schuldig als ze merken dat ze weer kunnen lachen of iets leuk vinden. Alsof dat niet zou mogen. Maar niets is minder waar. Lachen tijdens rouw is geen teken van verraad, maar van menselijkheid.
Rouwdeskundige Manu Keirse zegt het treffend: "Rouw is de keerzijde van liefde. En liefde sluit vreugde niet uit." Emoties kunnen tegelijk bestaan – je kunt rouwen én lachen, missen én genieten.
Hallucinaties of een teken van liefde?
Dat je denkt iemand te horen of te voelen na diens overlijden, is helemaal niet ongewoon. Onderzoek toont aan dat 30 tot 60 procent van de rouwenden zulke ervaringen heeft. Soms is het een geur, een stem, een aanraking of een droom.
Neurologen verklaren dit als een vorm van geheugenactiviteit: de hersenen roepen herinneringen zo levendig op, dat ze even echt lijken. In plaats van dit weg te drukken, helpt het vaak om die ervaring te zien als een vorm van verbondenheid – jouw brein en hart die het verlies verwerken op hun manier.
Enkele herkenbare situaties
"Ik voel me nog steeds verdrietig na twee jaar. Is dat niet te lang?"
Nee. Rouw kent geen einddatum. Iedereen rouwt in zijn eigen tempo. Soms komt verdriet in golven, jaren na het verlies.
"Ik voel me schuldig dat ik weer aan daten denk."
Schuldgevoel is een veelvoorkomend gevoel tijdens rouw. Maar opnieuw liefde toelaten betekent niet dat je de vorige vergeet. Het betekent dat je leeft.
"Waarom ben ik nog boos op iemand die al overleden is?"
Boosheid hoort bij rouw. Ook als iemand gestorven is, kan je worstelen met onuitgesproken woorden of conflicten. Die gevoelens erkennen is belangrijk.
"Ik dacht dat ik het ergste achter de rug had, en ineens barst ik in tranen uit."
Ook dat is normaal. Rouw komt en gaat, vaak getriggerd door een geur, een liedje, een herinnering. En dat mag.
Rouwen is dynamisch
Rouw is geen rechtlijnig proces, maar wordt dikwijls beschreven als een slingerbeweging tussen:
1. Verliesgerichte momenten: verdriet toelaten, herinneren, huilen.
2. Herstelgerichte momenten: afleiding zoeken, opnieuw plannen maken, genieten.
Beide zijn nodig. En ze wisselen elkaar af, soms meerdere keren op een dag. Ook hier geldt dat rouwen persoonlijk is, iedereen doet het op zijn manier.
Tot slot: hoe normaal is rouwen?
Zo normaal als liefde. En net zo persoonlijk. Er is geen juiste of verkeerde manier om te rouwen. Wat jij voelt, hoe jij het beleeft – het mag er zijn.
Wees mild voor jezelf, geef het tijd, en weet: je bent niet alleen.
"Alsof ze me een teken gaf"
“Na het overlijden van mijn mama gebeurde er iets eigenaardigs: een duif vloog tegen het raam en liet een afdruk achter die leek op een vredesduif. Sindsdien vind ik vaak witte veertjes op momenten dat ik het moeilijk heb.”
Diane (54) vindt die veren steeds gewoon ergens op haar pad — op straat, bij de voordeur, in huis. “Het zijn telkens kleine momenten waarop ik me plots minder alleen voel, alsof er iemand met me meeloopt.”
Tastbare herinneringen
Voor Diane zit de kracht niet in het bewijs of het wonder, maar in wat het voor haar betekent.
“Die veren geven me houvast. Troost. Ik bewaar ze allemaal in een doosje, vlak naast een foto van mijn mama. Het zijn kleine, tastbare herinneringen aan haar liefde, en aan wat ze zei toen ze stierf: ‘Ik blijf jullie in het oog houden.’ Misschien verklaart dat ook de duif.
Het klinkt misschien wat vreemd, maar rouwen doet iedereen op zijn eigen manier. Voor mij zijn die witte veren een stille aanwezigheid. En dat is oké.”
Ontdek DELA’s RouwWijzer en begrijp je eigen rouwproces -en dat van anderen- beter.